Bilim felsefesi nedir?
Bilim felsefesi, bilim kavramının veya bilim dallarının içeriklerini, temellerini, sonuçlarını, uygulamalarını ve bunlarla ilgili yaklaşımları ve yöntemleri felsefî anlamda irdeleyen felsefe dalına verilen isimdir.
Bilimin Özellikleri
Bilim olgusaldır. Bilim, olgulara yönlenerek doğrulanabilir olan ifadeleri inceler.
Bilim mantıksaldır. Bilimsel ifadeler, mantıksal açıdan doğru çıkarımlar ile ulaşılmış, çelişkisiz ifadeler olmalıdır.
Bilim objektiftir. Bilim, öznel ifadeler ile değil nesnel ifadeler ile ilgilenir.
Bilim eleştireldir. Bilimdeki mevcut her kuram yeni olgular ışığından çürütülebilir veya değiştirilebilir; her kuramın yerini başka bir kurama bırakabilir.
Bilim genelleyicidir. Bilim, tek tek bütün olgular ile ilgili gözlem yapmaz; bunlar ile ilgili genel kurallar ve bağıntılar bulmaya çalışır.
Bilim seçicidir. Bilim, her türlü olguyla değil yalnızca ilgi alanına giren ve önemli olgular ile ilgilenir.
Bu özelliklerin dışında bilimin bir takım inançlara dayandığı ifade edilir:
Bilim realisttir. Buna göre dış dünya özneden bağımsız ve gerçektir.
Bilim rasyonalisttir. Buna göre dünya anlaşılabilir ve akla uygun bir dünyadır. Bu nedenle olguları akıl yolu ile kavramaya elverişli bir düzeni vardır.
Bilim nedenselcidir. Buna göre doğadaki her şeyin bir nedeni vardır, doğadaki bütün olgular arasında neden-sonuç ilişkisi bulunur.
Bilim nicelcidir. Buna göre var olan her şey ölçülebilirdir.
Bilimsel yöntem ise sistemli gözlem, ölçüm, ve deney, ve formülasyon, test etme, ve hipotezlerin değiştirilmesini içeren yargılama metodudur.
İnsanların bilim ile bilgiyi karıştırdığını düşündüğüm için böyle bir başlık açmaya ve bilimin ne olduğunu tartışmaya yatırıyorum.
Yorumlar
Bilim birşeyin nasıl yapıldığını irdeler, felsefe ise o şeyin niçin yapıldığını.
Bir başka tartışmada bilim konuşurken şu geldi aklıma. Bilim felsefesi , yöntemleri vs değişir mi yoksa sabit midir?
Bilim yönteminin kendi açık olduğu için değişim kendi içindedir. Mesela aşı bulmak için değişik yöntemler denenebilir, ama o yöntemlerin bilimsel olması için belli kriterleri yerine getirmesi gerekiyor. Bunlardan biri onların başkası tarafından tekrarlanabilir ve denenebilir olması. İkincisi onun çürütülebilir olması. Çürütülemeyen teoriler bilimsel değildir (mesela cinlerin hayatı üzerine teoriler). Daha başka seer de vardır ama şu anda aklıma gelmiyor.
Örneğin bir teorinin yanlışlanabilir olması popper tarafından eklendi yöntem olarak. Bunun gibi eklemeler veya çıkarmalar olabilir mi başka.
Tabii ki, bilim kapali bir sistem degil, acik sistemdir. Herhangi bir sinirlama kendi sonu olabilir.
Bilgi açısından öyle ama yöntem açısından kapalı sayılır. Bir gün yani deseki deneye gözleme gerek yok atıyorum altıncı hisle bulucaz doğruyu yanlışı kabul edilebilir mi?
Bir gün birinin altinci hisle bilim yapma ihtimali yok, cünkü yeni gelen yöntem eskisini kapsayici olmali ve onun üstüne onun deginmedigi yeni seyleri de getirmesi gerekir. Bilim tek bir kisinin hissine bagli olan bir alan degildir, o kültürel ortak calismanin ürünüdür.
Bilim ile dinin arasindaki fark, bilimde dinde oldugu gibi vahiyin olmadigidir. Sadece tek kisinin bildigi, baskasi tarafindan tastik göremeyen bir olgu bilimsel sayilamaz, cünkü o vahiyidir. Bu arada vahiyin dogru olup olmadigi önemli degildir. Ama söyle birsey de olabilir: uzun zaman üstünde calisilan bir teorinin yaniti rüyada ortaya cikabilir. Her ne kadar dogruluguna inaniyor olsaniz da bu o anda bilimsel degildir. Bilimsellik ancak o olguyu kagida döktükten sonra, herkes tarafindan anlasilir hale geldikten kadar bilimsel olur. Sadece cözümü rüyada görmek bilimsellik yoktur.
Yani demek istediğim sadece bir kişi değil zaten evrim sonucu gelişen yeni duyuların çıkması gibi.
Söyledigin seyin iceriligine bagli. Sonuc olarak o duyularin bireysel veya toplumsal olusuna karar vermektir. Hem bizim yukarda söyledigimiz seyler bilim icin sonradan yakistirilan olgulardir. Bilime benzer seyler yapiliyordu, o seylerin bilim olmasi icin cocuga sadece bir isim verildi. Yani yukardaki siklar "bilim nedir?" diye sorgulayan sahislarin düsüncesi sonrasi ortaya cikan siklar. Yeni siklar ortaya ciktiginda bilim camiasini ikna etmesi gerekiyor.
Aslında demek istediğim şu, örneğin gözlem ve deney. Evrenin yapısını işleyişini henüz tam bilmiyoruz. Hatta anlamaktan uzağız. Kapasite olarak insanı yeterli görmüyorum daha. Belki daha gelişmiş bir uzaylı toplumu bu konuda bizden daha yeteneklidir ve bilimleri bizimki gibi değildir.
Söyledigin seyler hayali bir oyun. Olabilir de, olmayabilir de.....biz o uzaylilari görünceye kadar onlar yokmus gibi davranmamiz gerekiyor. Karsilasinca bakariz....
Uzaylı kısmı önemli değil de insanın her şeyi anlayabilme yeteneği konusunda ne düşünüyorsunuz. Yeterli mi insan şu haliyle.
Yeni başlık açtım bununla ilgili.
https://sonsuz.me/discussion/191/insan-evreni-anlayabilir-mi#latest
Yöntemlerin değişeceğini sanmıyorum belki ekleme olabilir biraz daha. Bir başka canlı türü de aynı yöntemlerle evreni anlamaya çalışıyordur. Deney, gözlem, sorgulama, hipotez, teori, açıklama vs...
Kişinin kendine göremediği ama sahip olduğu ön yargılar vardır. Bu ön yargılardan kaynaklı yeni basamaklar eklenebileceğini düşünüyorum. Mesela sosyal konularda araştırma yapan birisi kağıtlarında kendisi hakkında arkaplanını vermeli